Melanom, en agresif seyirli ve hayatı en çok tehdit eden cilt kanseridir. Sıklığı yıllar içinde artmaya devam etmektedir. Erkeklerde 5., kadınlarda 7. en sık görülen kanserdir. Toplumda görülme sıklığı %2 gibi oldukça yüksek bir orandır, yani her 100 kişiden 2'sinde melanom görülmektedir. Deri kanserinden ölümlerin %75’i melanom nedeniyledir. Melanom, kötü huylu bir tümördür ve aslında "malign" (kötü huylu) kelimesi ile birlikte adlandırılmasına gerek yoktur. Yani iyi huylu melanom diye bir kavram yoktur. Dolayısıyla bu sayfada da esas olması gereken haliyle yani melanom olarak kullanılmıştır.

Melanom, derinin rengini veren ve bazal hücre tabakasında yer alan melanositlerden kaynaklanır. Son dönem çalışmalarda melanositlerde yer alan enzimlerden siklin bağımlı kinaz 4 (CDK4) ve bunun baskılayıcısı (CDKN2A) ile melanokortin- 1 reseptörünün (MC1R) mutasyonlarının rol oynadığı ortaya konmuştur.

Melanomun Başlıca Tipleri

Yüzeyel yayılan: Erkekte gövde, kadında alt ekstremite ve güneş gören yerlerde gözlenir. 30- 50 yaş arası kişilerde görülür, radial yayılma paterni vardır. Kafkas popülasyonunda en sık görülen tiptir. Görüntüsü deriden hafif kabarık değişken renk dağılımına sahip bir lezyondur.

Nodüler: Bacaklar ve gövdede gözlenir. Sıklıkla altta yatan bir nevüsten gelişir. Vertikal büyüme paterni gösterirler, prognozları diğer tiplerle yaklaşık aynıdır. Düzgün şekilli, tek renkli yuvarlak şişlik (nodül) veya yara şeklindedir (ülsere lezyon)

Lentigo maligna melanom: Baş ve kollar gibi kronik güneş hasarı olan kısımlarda sıktır. Yavaş ve radiyal paternde ve tipik olarak uzun süreli bir pigmente lezyondan gelişir, kronik güneş hasarı olan yaşlılarda sıktır. Hipopigmente lezyonlar görülebilir. Genelde zeminde yer alan aktinik (solar) keratoz isimli güneş lekelerinden kaynaklanır.

Acral lentiginöz melanom: El ayası,ayak tabanı, tırnak yatağı klasik çıkış alanlarıdır.Siyah ırkta en sık görülen tiptir. Üzerinde kahverengi- mavi arası renk değişiklikleri olan yamalar şeklindedir. Tırnak yatağı formunda dikey çizgilenme (Hutchinson bulgusu) gözlenir.

Dezmoplastik melanom: Baş-boyun bölgesinde daha sık gözlenir. Yara izine benzer bir cilt kalınlaşması şeklinde başlar, Sıklıkla cilt rengindedir ama koyu renkli hale gelebilir.Sıklıkla sinir dokusu yayılımı (perinöral invazyon) ve derin doku tutulumu gözlenir. Bölgesel yayılım oranı yüksek, yüksek nüks oranına sahip ancak daha nadir lenf nodu metastazı yapan alt tiptir. Bu özellikleriyle sarkom isimli bağ doku kanserlerini andırır.

Melanom Gelişimi İçin Risk Faktörleri

(Ayrıca 'Deri Kanseri Riskinizi Belirleyin' sayfamıza bakınız!)

1. Herhangi bir bende (nevüs) asimetri, sınır düzensizliği, renk değişimi, çapın 6mm’yi geçmesi, şekil olarak değişiklik (evolution) melanom açısından değerlendirme gerektirir. Bu amaçla dermetolog tarafından dermatoskopik analiz yapılması önerilir.
2. Fitzpatrick tip I-II cilt yapısı
3. Mavi- yeşil göz
4. Konjenital ve/ya da dev nevüs9
5. Atipik nevüs
6. Önceden geçirilmiş MM (%5 sekonder MM)
7. UVA ve UVB maruziyeti10(özellikle yüzeyel yayılan ve nodüler tiplerde)
8. Lenfadenomegali; fizik muayenede mutlaka taranması gerken bir bulgudur.

Melanomun Teşhisi

1. Biyopsi: 1-2mm sağlam doku içeren tam kat eksizyonel biyopsi
   - Büyük lezyonlarda insizyonel biyopsi veya çoklu punch biyopsiler (en kabarık noktadan).
   - Melanomların %5’i renk pigmenti içermez.
   - Şekil ve yapı değiştiren benlerin değerlendirilmesinde dermatoskopik analiz önerilir.
   
   
2. Ek taramalar;
   Akciğer röntgeni, tam kan sayımı, karaciğer fonksiyon testleri, serum LDH enzim seviyesi, tüm vücut bilgisayarlı tomografi ve, pozitron emisyon tomografisi (PET-scan) incelemesi, kafa için manyetik rezonans incelemesi (MR), ALP, kreatinin, kemik yayılımından şüphelenilen hastada kemik sintigrafisi
   
   
3. Sentinel lenf nodu (bekçi lenf düğümü) örneklemesi : Detaylar ve gereklilikler skuamöz hücreli karsinomdakine benzer.
   
   
4. Lenfadenektomi (Bölgesel lenf düğümlerinin temizlenmesi): Taramalarda ve muayenede ileri evre olduğu düşünülen, sentinel lenf düğümü örneklemesinde kanserli hücre saptanan hastalarda uygulanır.
   
   

Melanomun Tedavisi

1. Ameliyat: Melanomun tedavisinde en önemli ve en etkili yöntem ameliyattır. Tam kat çıkarım kasların üzerindeki fasya isimli zar tabakaya kadar çıkarımı gerektirir. Hayati alanlarda (göz çevresi, kulak ya da burun gibi yapılar) tam kat kama şekilli çıkarım önerilmekltedir. Yüz yapıları gibi kritik bölgelerde 1-4mm arası lezyonlara daha dar sınırlı çıkarım yapılabilir. Bu durumda bölgesel nüks daha sık görülür ancak uzun dönemde sağ kalıma etkisi yoktur.
   
   
2. Sentinel lenf nodu (bekçi lenf düğümü) örneklemesi
   
   
3. Lenfadenektomi (Bölgesel lenf düğümlerinin temizlenmesi)
   
   
4. Kemoterapi: Onkolojik ilaçlarla tedavi melanomda sınırlı sayıda hastada denenebilir ancak etkinliği tartışmalıdır. Hücre yüzeyinde özel bazı reseptörlşeri taşıyan melanomların bazı kemoterapi ilaçlarına duyarlılığı daha yüksektir. Güncel çalışmalarda yeni ilaçlarla umut vaadedici sonuçlar da alınmaktadır. Bazı hastalarda interferon tedavisi de kullanılmaktadır. Kemoterapiye karar vermek ve hastayı takip etmek için ameliyat sonrasında kanserin evrelemesi yapılır. Melanom radyoterapiye dirençli bir kanserdir. O nedenle ışın tedavisi güncel tedavide yer alma

Melanomun TNM evrelemesi. Bu evreleme tedavi ve takipte önem taşımaktadır.

Melanomun Seyri

Amerikan Kanser Derneği (AJCC) tarafından bildirilen sağ kalım oranlarına göre evrelerine göre 5 yıllık yaşam beklentisi şu şekildedir:

Evre I: %92 -97
Evre II: %53- 81
Evre III: %40-78
Evre IV: %10- 15

Sağ kalımda en çok rol oynayan faktör, lenf nodu tutulumu ve bunun miktarıdır.